Ebeveyn ve çocuk özellikleri ile çocukların duygu düzenleme stratejileri arasındaki ilişkide duygu sosyalleştirme davranışlarının aracı rolü
Abstract
Bu çalışmada, çocuk mizaç özellikleri (öfke/engellenme ve algısal hassasiyet), annenin kişilik özellikleri (uyumluluk ve yeniliklere açıklık), annenin özerk-ilişkisel benliği ile çocuğun duygu düzenleme stratejileri arasındaki ilişkide ebeveyn duygu sosyalleştirme davranışlarının aracı rolü araştırılmıştır.
Çalışmaya Ankara’da yaşayan 4-51/2 yaşındaki çocukların anneleri (N = 200) dahil edilmiştir. Annelerin yaş aralığı 28 ile 48 arasında değişmektedir (Ort = 33.84, SS = 4.56). Çalışma 1 yıl ara ile iki zamanlı boylamsal bir çalışmadır. Çocukların yaş aralığı 1. zaman ölçümünde 47-66 ay (Ort = 57.15, SS = .36) arasında olup, % 45'i kız (N = 90), % 55'i oğlandır (N = 110). Çocuk Davranış Anketi, Temel Kişilik Özellikleri Ölçeği, Özerk İlişkisel Benlik Ölçeği, Çocukların Olumsuz Duyguları ile Başetme Ölçeği ile Duygu Düzenleme Stratejileri Ölçeği anneler tarafından doldurulmuştur. Çalışmada AMOS 23 programı kullanılarak yapısal eşitlik modellemesi- yol analizi yapılmıştır.
Çalışmanın ana bulguları olarak destekleyici duygu sosyalleştirme davranışları, annelerin yeniliklere açıklık kişilik özelliği ile çocukların destek arama ve dikkat dağıtma/yapıcı yaklaşım duygu düzenleme stratejileri arasındaki ilişkide aracılık etmiştir. Benzer şekilde, destekleyici duygu sosyalleştirme davranışları, annelerin uyumluluk kişilik özelliği ile destek arama ve dikkat dağıtma/yapıcı yaklaşım stratejileri arasındaki ilişkide de aracılık etmiştir. Destekleyici olmayan duygu sosyalleştirme davranışları, algısal hassasiyet ve öfke/engellenme mizaç özellikleri ile hareketsiz olma duygu düzenleme stratejisi arasında aracılık etmiştir. Ancak destekleyici olmayan duygu sosyalleştirme davranışları, algısal hassasiyet ve öfke/engellenme mizaç özellikleri ile duygu dışavurumu duygu düzenleme stratejisi arasında aracılık etmemiş olup, öfke/engellenme direkt olarak duygu dışavurumu stratejisini yordamıştır.
Destekleyici duygu sosyalleştirme davranışları annelerin kişilik özellikleri ile etkili duygu düzenleme stratejileri arasında aracılık etmiştir. Destekleyici olmayan duygu sosyalleştirme davranışları ise çocukların mizaç özellikleri ile etkili olmayan duygu düzenleme stratejileri arasında aracılık etmiştir. 2. zamanda katılımcı sayısının azalması araştırmanın kısıtlarındandır. İleriki çalışmalara duygusal bağlam, ebeveynlerin duygu düzenlemeleri eklenebilir; babalarla da çalışmalar yürütülebilir. Bulgular, duygu düzenleme becerileri ve duygu sosyalleştirme konusunda geliştirilebilecek müdahale programları açısından yol gösterici olabilir.
